Regione Sardegna
Sa crèsia parrochiali de Sìmaba est un’esempru ùnicu de architetura arreligiosa sarda de su ‘700, prena de frunimentus de màrmuri e de linna de cussu tempus etotu. Sa pranimetria est a a gruxi latina e a una navada isceti, a bòvida a bombei, a ses capellas a perparti, cussas puru a bombei, duas de cussa funt in sa navada travessària.
Ispicat po sa cùpula originali meda a basi retangulari a parti de aintru (a dogas) e otagonali cun lantiedda farsa a parti de foras. A manu dereta ddui est su campanili a turri de sa segunda metadi de su sec. XVIII, pesada istrocendi is modellus chi iant ispaniau architetus e ingennieris militaris piemontesus chi nci aiant in Sardìnnia in cussu tempus. Custas infruèntzias si biint po su prus me in is elementus costrutivus e me in is pilincas de s’afaciada maista. Podit essi, difatis, ca calincunu de cussus tècnicu chi nci aiant in s’ìsula apustis chi iant assinau su rennu de Sardìnnia a is Savòias, apat assumancu castiau candu ndi iant pesau totu su fràigu. Su fràigu est nàsciu in su matessi logu de sa cresiedda artumedievali chi iat tentu una surra de mudaduras e aciuntas finas a sa metadi de su sec. XVIII, candu ndi dd’iant isciusciada po fai logu a su fràigu nou, una borta chi ndi iant pesau sa cobertura de su fràigu. Mancai non fessit acabbada sa crèsia dd’iat cunsagrada in su 1777 su Muns. Giuseppe Maria Pilo, obispu de sa diòcesi de Useddus e Terraba.
Sa crèsia, pesada istrocendi su modellu de su seixentus de sa sea de Abas e Casteddu (po manu de s’architetu genovesu Domenico Spotorno), allogat unus cantu altaris e àterus frunimentus de màrmuri, (su lacu de su fonti batesimali e s’acuasantiera) de grandu importu artìsticu, esemprus tìpicus de iscultura de su setixentus de iscola piemontesa e liguri, òbera de is iscultoris G. B. Spazzi, S. Franco e de sa butega insoru casteddàia chi, in cussus tempus, traballàt in totu sa Sardìnnia. Is altaris de linna funt òbera de su maistu L. Gallo, mentras su subaelevamentu de cussas de sa navada travessària funt de s’iscultori A. Diana, chi iat fatu sa bùssola e sa cobertura de su fonti batesimali, totu e duas de castàngia tallau e policromau, de grandu importu artìsticu, intramesu cussa de Santu Arrafieli Arcangelu, chi narant, impari a is àteras, essi de s’iscultori sardu de su setixentus, G. A. Lonis e a sa butega Casteddàia de Stampaxi. Intra de is frunimentus sacrus si arremonant unus cantu òberas de prateris sardus de is sèculus XV, XVII, XVIII, XIX, paramentas sacras de su setixentus, tapissus sardus de su ‘700 e de su ‘800 e un’archìviu parrochiali cun documentus chi movint de su sec. XVII. A costau de sa crèsia si ndi pesàt su cimitòriu antigu, arricu de isculturas e iscritas, òberas nodidas de iscultoris, marmistas de s’otuxentus e de is primus de su noixentus, chi fadiant parti de is famìllias nòbilis o pillantzosus, immui arrimaus in àteru logu abetendi de ddis giai un’assentu prus futu.